Bindend advies

Bindend advies is naast arbitrage een vorm van particuliere geschillenbeslechting die, in tegenstelling tot overheidsrechtspraak, op een overeenkomst berust. Dat wil zeggen dat twee partijen overeenkomen hun geschil niet aan een rechter maar aan een derde partij voor te leggen die het geschil beslecht (doorgaans een deskundige, zoals bijvoorbeeld een accountant). De beslissing die deze derde neemt wordt bindend advies genoemd.

De sector waar dit vaak als methode voor geschillenbeslechting wordt gebruikt is de bouw en aannemerij. Er wordt daarnaast geregeld voor een oplossing via bindend advies gekozen wanneer partijen het niet eens kunnen worden over de prijs van aandelen of vastgoed.

In een dergelijk geval wordt er een deskundige aangesteld die de prijs van de aandelen of vastgoed bindend vaststelt. Partijen komen dan voorafgaand aan de taxatie overeen dat zij zich zullen schikken naar het advies van de derde deskundige.

Bindend advies is in verhouding tot overheidsrechtspraak een relatief snelle manier om een geschil te beslechten. Maar wat nu als een van de partijen het niet eens is met de inhoud of de wijze waarop het advies tot stand is gekomen? Kan deze partij dan nog van het bindend advies ‘af’ komen (ook wel vernietiging genoemd)?

Ernstige gebreken

Het is erg lastig om een bindend advies te vernietigen. Uitsluitend ernstige gebreken geven aanleiding tot vernietiging: de beslissing van een bindend advies is onaantastbaar als de grenzen waarbinnen redelijk denkende mensen van mening kunnen geschillen, niet zijn overschreden.

Een beslissing kan naar zijn inhoud de redelijkheidstoets niet doorstaan wanneer geen redelijk handelend bindend adviseur tot een dergelijke beslissing had kunnen komen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer de bindend adviseur buiten zijn opdracht is getreden.

Uitspraak van de rechtbank Amsterdam

In een uitspraak van de rechtbank Amsterdam uit 2009 was dat het geval omdat de bindend adviseur door geheel voorbij te gaan aan een hem expliciet voorgelegde vraag – zich niet aan zijn opdracht heeft gehouden en zodoende de kern van het geschil niet op de aan hem opgedragen manier heeft beoordeeld. De deskundige had daarbij nagelaten te motiveren waarom hij van zijn opdracht is afgeweken, deze factoren leverden een ernstig gebrek in het bindend advies op.

Vernietiging op grond van wijze van totstandkoming bindend advies

Ook de wijze van totstandkoming van een bindend advies kan worden getoetst aan de redelijkheid en billijkheid. Bepaalde vormvoorschriften voor de manier van totstandkoming ervan moeten in acht worden genomen. Wanneer deze voorschriften niet in acht worden genomen dan kan een advies op grond daarvan worden vernietigd.

Een bindend advies kan onder andere worden vernietigd wanneer bij de totstandkoming van het advies de beginselen van behoorlijk procesrecht, zoals het beginsel van onafhankelijkheid en onpartijdigheid, het beginsel van hoor en wederhoor en het motiveringsbeginsel, niet in acht zijn genomen.

Drie vereiste procedurele beginselen 

1. Hoor wederhoor

Het beginsel van hoor en wederhoor is van essentieel belang bij de totstandkoming van een bindend advies. Partijen moeten de mogelijkheid krijgen zich uit te spreken over de vraagstelling aan en de bevindingen van de deskundige voordat een bindend advies kan worden uitgebracht.

1. Onpartijdigheid

Een tweede vormvereiste is, is dat de bindend adviseur(s) onpartijdig en onafhankelijk is/zijn. Wanneer een bindend adviseur dat niet is, levert dat een grond op voor vernietiging van het bindend advies.

1. Motiveringsplicht

Een derde voorschrift is de motiveringsplicht. De vraag hoe uitgebreid een bindend advies dient te worden gemotiveerd, is niet gemakkelijk te beantwoorden. Wanneer het advies meer het karakter van rechtspraak heeft, zal het uitvoeriger en beter gemotiveerd behoren te zijn.

Nadeel vereiste

De drie hierboven beschreven vereisten zijn zodoende van belang bij de totstandkoming van het advies. Dat betekent echter niet dat iedere schending van deze beginselen direct tot vernietiging leidt. Daarbij is ook van belang of, en zo ja in welke mate de schending van een van de vormvereisten nadeel heeft opgeleverd.

Met andere woorden: indien er een procedurele fout is gemaakt waar geen schade uit is voortgekomen kan het bindend advies niet allen vanwege de procedurele fout worden vernietigd.

Conclusie

Het beslechten van een geschil middels bindend advies is niet zonder risico’s. Vernietiging ervan is slecht bij wijze van uitzondering mogelijk. Daarvoor moet of de inhoud en/óf de wijze van totstandkoming van het advies naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zijn.

De risico’s op een ongunstige uitkomst van een bindend advies kunnen worden teruggebracht door een duidelijke overeenkomst waarop het advies wordt gebaseerd, waarin de afspraken ten aanzien van (bijvoorbeeld) de wijze van totstandkoming in worden vastgelegd.