Dirk van den Berg in Pompshop: Griffie(on)recht en kortzichtigheid
Wie een rechtszaak begint moet daarvoor een bijdrage aan de Staat betalen: het griffierecht. In 2011 bedroegen de inkomsten uit de civiele griffierechten € 226 miljoen. Daartegenover stonden € 477 miljoen aan kosten. In dat jaar lanceerde het kabinet Rutte I een wetsvoorstel dat de Nederlandse rechtspraak vanaf 2013 kostendekkend moest maken door het verhogen van het griffierecht. Daar is toen heftig op gereageerd door een groot aantal kopstukken uit het juridisch bedrijf. De huidige Nationale Ombudsman, Reinier van Zutphen, was toen rechter en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak. Hij vond dit plan – terecht – “verbijsterend” en “absoluut onacceptabel”. De overheid heeft immers de taak om zijn burgers te beschermen, en moet hen de mogelijkheid bieden om naar de rechter gaan. “Dat wordt volstrekt irreëel gemaakt door krankzinnig hoge griffierechten te gaan verlangen”, zei Van Zutphen toen. Het wetsvoorstel is vervolgens ingetrokken
Sindsdien zijn de griffierechten ingevolge de Wet griffierechten burgerlijke zaken (Wgbz) toch (on)behoorlijk verhoogd. Het idee van de bewindslieden was (opnieuw) dat hogere griffierechten de inkomsten voor de civiele rechtspraak zouden verhogen. Maar dat pakte anders uit: vanaf 2013 dalen de opbrengsten gestaag. Die daling is vooral het gevolg van een kleiner aantal kanton-zaken. Omdat in een groot aantal van deze zaken de gedaagde niet komt opdagen, bedroeg de gemiddelde kostprijs in 2014 € 17,– terwijl het griffierecht in dat zelfde jaar varieerde tussen de € 77,– en 923,–.
In 2017 is de Wgbz geëvalueerd. Hieruit werd duidelijk dat de wet, bedoeld om het stelsel van griffierechten eenvoudiger te maken, tot gevolg had dat er minder handelszaken (bij voorbeeld arbeids- en huurzaken) aanhangig werden gemaakt. De voorzitter van de Raad voor de Rechtspraak, Frits Bakker, gaf als commentaar: “Het belang van goede, toegankelijke rechtspraak is groot. Mensen mogen niet om financiële redenen afzien van een rechtszaak. Met name voor relatief kleine vorderingen zijn de tarieven nu te hoog. Dat mag niet in een rechtsstaat: mensen moeten hun recht kunnen halen.”
Een van de dingen waarover ik mij steeds heb verbaasd is het principe – geïntroduceerd in de Wgbz in 2010 – dat rechtspersonen (bv’s verenigingen en stichtingen) een hoger griffierecht moeten betalen dan natuurlijke personen (mensen). De gedachte daarachter is dat rechtspersonen vaak bedrijven zijn, en zodoende meer armslag hebben. Ik ken echter genoeg bv’s die het niet breed hebben. Waarom moeten zij twee keer zo veel betalen voor het incasseren van dezelfde vordering als hun concurrenten die werken als eenmanszaak?
Op dit moment is er een wet tot wijziging van de Wgbz in de maak. De griffierechten voor kleine geldvorderingen worden verlaagd. Op dit moment bedraagt het griffierecht voor een geldvordering van € 501,– tot € 12.500,– voor een rechtspersoon € 486,– en voor een natuurlijk persoon € 231,–. Met name dat eerste bedrag zorgt ervoor dat veel schuldeisers het erbij laten zitten. In het wetsvoorstel wordt deze categorie in vier delen opgeknipt. De categorie € 501,– tot € 1.500,– komt op € 306,– voor rechtspersonen en € 204,– voor natuurlijke personen. Ook de categorieën van € 1.501,– tot € 2.500,– en van € 2.501,– tot € 5.000,– gaat het tarief voor de rechtspersonen omlaag. Daarboven gaan alle tarieven bij de rechtbanken met 35% omhoog. Voor een vordering tussen de € 5.000,– en € 12.500,– bedraagt het griffierecht al 655,– (€ 311,– voor natuurlijke personen) oplopend tot € 5.428,– (€ 2.154,‑‑ voor natuurlijke personen) voor vorderingen boven € 100.000,–.
Volgens het World Economic Forum is Nederland de meest concurrerende economie van Europa. Wereldwijd (141 landen) heeft Nederland plek 4. Uitdrukkelijk wordt de sterke onafhankelijke rechtspraak genoemd als een van de factoren die daaraan bijdraagt. Een onafhankelijke rechtspraak en het vertrouwen van burgers en bedrijven daarin, zijn een belangrijke graadmeter voor een concurrerende economie. Voor dat onderdeel staat Nederland zelfs wereldwijd op plek 3, na Nieuw-Zeeland en Finland.
Mijn oproep aan de politiek: Stop met het kortzichtig verhogen van de griffierechten. Toegang tot de rechtspraak is van veel grotere waarde dan die slordige € 200 miljoen die we met de griffierechten ophalen!
Deze column is geschreven voor Pompshop. Het onafhankelijke vakblad voor tankstations en carwash. Dirk van den Berg is ruim 15 jaar gespecialiseerd in tankstationszaken en gaat in Pompshop maandelijks in op een juridisch onderwerp. Vragen of opmerkingen? Neem hier contact op.
